МБОУ «Новоильмовская средняя общеобразовательная школа»

Дрожжановского муниципального района Республики Татарстан

Методическая разработка

мастер - класса по теме

« Чувашский язык в сундуке»

Работу выполнил(а):

учитель чувашского языка и литературы

Казакова Л.В.

с.Новое Ильмово 2025г.

1

Пояснительная записка.

Методическая разработка мастер - класса «Чувашский язык в сундуке»

может быть использована учителями родного (чувашского) языка в урочной

и внеурочной деятельности, реализующих программы основного общего

образования.

«Чувашский язык в сундуке» – это учебно-методический сундук, снаружи

который оформлен чувашским орнаментом, а внутри сундука хранятся

интерактивные игры и лингводидактические материалы, помогающие быстро

и увлекательно изучать чувашский язык и культуру.

Актуальность

В настоящее время актуальным направлением воспитания является

формирование у детей уважения к родному языку, сознательного от-

ношения к нему как явлению культуры; осмысление родного языка как

основного средства общения, средства получения знаний в разных сферах

человеческой деятельности,

Использование учебно-методического комплекса «Чувашский в

сундуке» позволяет изучать родной язык в увлекательной игровой форме.

Цель - повышение мотивации к изучению чувашского языка и культуры.

Планируемые результаты

Личностные:

формирование ценностного отношения к языку и культуре чувашского

народа; формирование уважительного отношения к духовным ценностям

народов России; формирование устойчивой мотивации к изучению и

закреплению нового.

Метапредметные:

2

Регулятивные:

постановка учебных целей и планирование путей их достижения, понимание

учебной задачи и выполнение учебного действия по ее реализации, контроль

и самоконтроль процесса и результатов учебной деятельности.

Познавательные:

нахождение

ответа

на

проблемный

вопрос;

анализ,

переработка полученной информации и ее использование в соответствии с

учебными задачами;

Коммуникативные: формирование умения слушать и слышать друг друга;

высказывание и пояснение своей точки зрения; организация учебного

сотрудничества; умение работать в группе; оказание взаимопомощи.

Предметные:

обогащение активного лексического запаса для свободного выражения

мыслей и чувств на родном (чувашском) языке; расширение кругозора.

Организация образовательного пространства

Межпредметные связи: история, культура родного края, русский язык,

музыка; говорение на 2-х языках: чувашском, русском.

Технологии обучения: проблемная технология, технология педагогического

сотрудничества,

технология

игрового

обучения,

здоровьесберегающая

технология, информационно-коммуникационная технология.

Формы работы учащихся: фронтальная работа, групповая работа, игра.

Содержание мастер- класса .

1.

Организационно- подготовительная часть.

Приветствие . Постановка цели и задач мастер-класса.

- Ырă кун пултăр, хаклă ачасем! Паян эпĕ арчапа , «Чăваш чĕлхи арчипе»

килтĕм.

- Авалхи вăхăтра чăваш ялĕнчи кашни килтех арча упраннă. Унти тупра

асамлăхпа тыткăнланă.

3

Арча… Кĕске çак сăмахра мĕн пысăкăш пĕлтерĕш пытарăннă. Чи малтанах,

мĕн авалтан çемье малашлăхĕ, пурлăхĕ, мулĕ, тупри, ытларах — хĕрарăмăн,

унта упраннă. Мĕн кăна пулман унта! Кĕмĕл тенки, тумтирĕ, пусми… Вĕсем

тăрăх чăвашăн авалхи культурине, çырулăхне тĕпчеме пулать.

Манăн «Чăваш чĕлхи арчинче» мĕн- ши пур? Мĕн тума вăл кирлĕ-ши

паян?“ Çак ыйтусем ҫине эпир пĕрле хуравлама тăрăшăпăр.

Паянхи ĕҫре сире ҫирĕп сывлăх, ăнăҫу, хаваслă кăмăл – туйăм сунатăп.

2. Мотивационная часть.

Определение темы мастер - класса на основе создания проблемной

ситуации, разделение на группы.

- Ěҫе пуҫличчен пирĕн ушкăнсем ҫине пайланас пулать. Пайланма пире

арчари япаласем пулăшĕҫ. Сире ÿкерчĕксем валеҫсе паратăп, сирĕн вара пĕр

ăнлава пĕлтерекен ÿкерчĕксене тупса пĕрлештерме тивет.

- Мĕнлерех ушкăнсем пулчĕҫ – ха? Ӑна пĕлме тупмалли юмахсен тупсăмне

палăртмалла?

(Тупмалли юмахсене валеҫсе пани? Кашни ушкăн хăйĕнпе паллаштарать:

«Чăваш уявĕсем», «Чăвашсен апат- симĕҫĕ», «Чăваш тĕрри», « Чăвашсен ҫи

- пуҫĕ».

Тупмалли юмахсем:

1.Шӗлтӗр-шӗлтӗр шӗлтӗрми килӗшет хӗрсен пуҫӗнче (Блестящее, звенящее

украшает девичьи головы). (Тухъя).

2. Салатсан такмак пек, пуҫтарсан пучах пек (Распустишь, точно мешок,

соберешь, точно колос). (Хуплу).

3. - Эй, кинеми, кинеми,

Пире çуне памасан,

Ěни хěсěр пултǎр – и?

Пире çуне парсассǎн,

Пǎруш пǎру тутǎр –и?»(Сурхури).

4

4. Чипер хěр уйра çÿрет. ( В просторном поле ходит красавица). (Тěрě).

- Мĕнле ушкăнсем пулчĕҫ?

(Кашни ушкăн хăйĕнпе паллаштарать: «Чăваш уявĕсем», «Чăвашсен апат-

симĕҫĕ», «Чăваш тĕрри», « Чăвашсен ҫи - пуҫĕ»).

- Пĕтĕмĕшле чăваш культури ăнлава пĕлтерет. Чăваш культури питĕ пуян.

Ӑҫтан тупӑннӑ-ши несӗлемерсен ҫавӑн чухлӗ пуянлӑх?

- Чăваш халӑхĕ хӑйӗн йӑли-йĕркине ҫирӗппӗн пӑхӑнса упранӑ. Çуркунне

ҫамрӑксем вӑйӑ картине тӑнӑ. Кашни хӗр ачан ҫак уява тӗрлесе илемлетнĕ

ҫӗнӗ тумпа тухмалла пулнӑ. Тĕртнĕ пиртен ҫĕленĕ кĕпене мӑй ҫыххипе

илемлетнĕ, сулахай хулпуҫҫирен теветне те урлă ҫакса янă. Пуҫне вара

масмак е тухья тăхăнса тухнă. Вĕсене вӑрӑм хӗл кунӗсенче улахсене

пуҫтарăнса хатӗрленӗ. Алă

– ĕҫ тунă

вăхăтра кĕвĕсем каланă,

юрăсем

шăрантарнă, ташăпа та савăннă.

( Каласа пынӑ май арчаран пир кěпе, сапун, масмак ,çăпата, тăла чăлха

кӑларса паллаштарать).

3.

Теоретическая и практическая часть.

Актуализация знаний участников мастер - класса . Проведение игры-

соревнование в групповой форме работы

-Халăх культурине , хăйевĕрлĕхне упраса пыма пулăшакан хатĕр мĕн – ши

вăл ? - Чĕлхе.

(Чăваш чĕлхи ҫинчен сăвă вулани).

- Чи кирлĕ, чи хисеплĕ япала вăл – тăван чĕлхе Унта тăван ҫĕршыв, пурнăс,

тăван халăх, унăн ĕмĕчĕ, телейĕ. Емĕр пурăн тăван ҫĕршывра, ĕмĕр вĕрен

тăрăшса тăван чĕлхене» , - тенĕ чăваш халăхĕн мухтавлă ывăлĕ, паллă

академик Г.Н.Волков.

Пурнăҫра – пĕр анне, тăван чĕлхе те пĕрре. Ӑна упрасси – пирĕн тивĕҫ.

И.Я.Яковлев пуласлăх ҫыннисене тăван чĕлхене упрама пиллесе хăварнă.

Сапла ҫеҫ чăваш чĕлхи ыттисенчен кая пулмĕ тенĕ вăл.

5

- Халĕ эпир сирĕнпе «Выляр – ха тăван чĕлхене савса» конкурс пуҫлатпăр.

Конкурса ирттерме арчари япаласем пулашĕҫ.

( Ушкăнсем арчари тĕрлĕ карточкăсемпе ĕçлеççĕ).

- Пирĕн чăваш чĕлхи ваттисен сăмахĕсемпе пуян.

1 -мĕш номинации « Ваттисен сăмахĕсене вĕҫле» ятлă.

2- мĕш номинации «Алфавита пĕлетĕр – и?»

Алфавит йĕркипе вырнаçтарăр:

1)

лаша; 2) ĕне; 3) сурăх; 4) путек; 5)така; 6)витре;7)чашăк; 8)çăкăр;

9)тăвар; 10)хěлле

3-мĕш « Паллă ентешсем».

(«Пирӗн паллӑ ентешсем» кроссвордпа ӗҫлени).

Кроссворд «Пирĕн ентешсем»

1

2

3

4

5

6

7

1. Чӑваш халӑхӗн мухтавлӑ ывӑлӗ, летчик-космонавт. (Николаев.)

2. Ӑсчах, 17 томлӑ словарь авторӗ. (Ашмарин.)

3. Чӑваш халӑхне ҫутта кӑлараканӗ. (Яковлев.)

4. Пирӗн ентеш, паллӑ этно- педагог, академик. (Волков.)

5. Паллӑ композиторӑн хушамачӗ. (Павлов.)

6. «Нарспи» поэма авторӗ. (Иванов.)

7. Граждан вӑрҫин паттӑрӗ, пултаруллӑ командир. (Чапаев.)

6

Мĕнле?

- 4 –мĕш номинаци - «Кам маларах?» Панă

сыпăксенчен предложении

тумалла

Чухӑн ҫын нуши хӑйӗнчен малтан чупать

Хӑна килсен, аш пиҫет, аш пиҫмесен, пит пиҫет

- Юлашкинчен, «Хĕвел» кластер «чĕлхе» сăмахпа , синквейн «Мĕн-ши вăл

чăвăш чĕлхе?» тăватпăр .

Кластер .Тема «Чăваш чĕлхи »

Ушкăн

Класс

ĔÇ. Сĕннĕ сăмахпа чĕлхе мĕнле? ыйтуллă «Хĕвел» кластер йĕркелĕр.

7

4.

Подведение итогов.

Написание и представление синквейна участниками по теме мастер-

класса

Синквейн «Мĕн-ши вăл «Чăваш чĕлхи арчи?»

Япала ячĕ (пĕр сăмах е

сăмах майлашăвĕ)

Чăваш чĕлхи арчи

сăмаха сăнлакан икĕ паллă

ячĕ

Асамлă, илемлě

сăмахăн ĕçне палăртакан виçĕ

глагол

Тěлěнтерет, вěрентет, тěпчет

Пĕтĕмлетÿ пĕлтерĕшлĕ

предложении

Асамлă чăваш чĕлхи арчи вěрентет, тěпчеме

хистет.

Пĕтĕмлетÿ сăмахĕ, метафора

тěлěнтермěш

- Тăван чĕлхене лайăх пĕлни тепĕр чĕлхене вĕренме, унăн уйрăмлăхĕсене

тĕплĕрех ăнланма, çавна май ытларах пĕлу туянма пулăшать. Пирӗн тӑван

чӗлхе – чӑваш чӗлхи. Пурнӑҫ илемне те эпир хамӑр тӑван чӗлхерен курма-

туйма пуҫлатпӑр. Вӑл пире хамӑр несӗлсен историйӗпе, йӑли-йӗркипе,

пурнӑҫӗпе паллаштарать. Тӑван чӗлхе витӗр эпир, чӑвашсем, хамӑрӑн пуян та

илемлӗ культурӑна юратма вӗренетпӗр.

8

- Тăван чĕлхене упрасси – пирĕн тивĕç. Епле хитре вăл! Тăванран тăван!..

Калаçар унпа, упраса хăварар! Чи хитре чĕлхе ĕмĕр пурăнтăр!

Çутă хĕвел пек ялкăшса тăрар.

Чăваш чĕлхипе мухтанса тăрар.

Упрар тăван чĕлхемĕре,

Ăна усрар чыс–хисепре.

4.Рефлексия.

Участники выбирают цветы определённого цвета по типу настроения от

проведения мастер -класса

(Хăйсен кăмăлне тĕрлĕ тĕслĕ чечекпе палăртни (тĕссен пĕлтерĕшне

ăнлантаракан таблицăпа усă курса конвертсенчен кирлĕ чечеке суйласа

илеççĕ).

–Эсĕ паян мĕнле кăмăллă?

хĕрлĕ

савăнăçлă, хаваслă, кăмăллă

(радостное,

восторженное,

настроение)

сар

ă

активлă, хастар

(активное

состояние)

активлă,

хастар

приятное настроение, активное

состояние)

кăвак

кичем, ывăнчăк

(грустное настроение,

усталое состояние)

.

9