КАЗАН БУЙЛАП СӘЯХӘТ


- Без кайда яшибез?

- Татарстан кайда урнашкан?

- Аның мәйданы күпме?

- Татарстанда ничә милләт вәкиле яши?

- Иң зур шәһәрләр нинди?

- Татарстан аша нинди елгалар ага?

- Татарстанның беренче президенты кем?

- Хәзер президент кем?

- Дәүләт телләре ниндиләр?

- Татарстанның башкаласы нинди шәһәр?

Сорауларга җавап бирегез!


1) Идел, Кама, Әлмәт, Нократ

2) Чистай, Агыйдел, Бөгелмә, Алабуга

3) Елгалар, авыллар, шәһәрләр, баралар

4) Кызыл, яшел, ак, укый

5) бар, урнашкан, БДБ илләре, эшли

6) Россия Федерациясе, Балтыйк буе илләре, юл

техникасы, Татарстан

Артык сүзне тап!


Мин Татарстанны яратам, чөнки...

Татарстан бай республика, чөнки...

Без татар телен өйрәнәбез, чөнки..

Җөмләләрне дәвам итегез.


Аннан да ягымлы

Як җирдә юк икән,

Казаным, Казаным!

Әниләр җылысы

Ят җирдә юк икән,

Казаным, Казаным!

Илдар Юзеев

Шигырьне сәнгатьле итеп укыгыз


Татарстанның башкаласы

Шәһәр үзәге

Борынгы шәһәр

Тарихи һәйкәл

Сөембикә манарасы

Сынлы сәнгать музее

Милли музей

Ачышлар

Горурланам

Тәрҗемә итегез.


Казан - Татарстанның башкаласы. Ул – борынгы шәһәр. Казан Иделнең

сул ярында урнашкан.

Шәһәрнең үзәгендә тарихи һәйкәл - Кремль балкып тора. Ул Казансу

ярында урнашкан.

Биредә Презедент Сарае, Сөембикә манарасы, Кол Шәриф мәчете,

Благовещение соборы урнашкан.

Сөембикә манарасы җиде катлы.Ул кызыл кирпечтән төзелгән, башына

ай куелган.

Беренче тукталыш:

,,Казан - тарихи шәһәр”


Казан Федераль университеты –

борынгы уку йорты. Ул 1804 елда

ачылган. Биредә Николай

Лобачевский, А. Бутлеров, В.

Бехтерев кебек атаклы галимнәр

эшләгән, бөек ачышлар ясалган.

Икенче тукталыш:

,,Уку йортлары”


Казанда иң зур музейлар - Милли

музей һәм Сынлы Сәнгать музее.

Тагын Максим Горький, Салих

Сәйдәшев, Муса Җәлил музейлары

бар. Тукай музее ике катлы

борынгы бинада урнашкан.

Өченче тукталыш:

,,Музейлар ”


Казан — танылган мәдәни үзәк. Шәһәрдә 6 театр эшли: М.Җәлил

исемендәге Татар опера һәм балет театры, Г.Камал исемендәге

Татар дәүләт академия театры, В.Качалов исемендәге Зур рус

драма академия театры, К.Тинчурин исемендәге Татар драма һәм

комедия театры, Яшь тамашачылар театры, Курчак театры.

Биредә С.Сәйдәшев исемендәге Зур концерт залы, Г.Тукай

исемендәге Татар дәүләт филармониясе, "Казан" милли-мәдәни

үзәге, мәдәният сарайлары, китапханәләр эшли.

Дүртенче тукталыш:

,,Казан - театрлар шәһәре”



Бишенче тукталыш:

,,Казан - спорт башкаласы”

Казан шәһәре Россиянең спорт

башкаласы дигән статусны алды.

Казанда спорт белән бәйле

урыннар бик күп. Казанның “Ак

барс” хоккей, “Рубин” футбол,

“УНИКС” баскетбол командалары

зур җиңүләргә иреште. 2013 нче

елда универсиада үткәрү хокукына

ия булды.


Универсиада - 2013


Нәрсә соң ул Универсиада? Универсиада- ул университет +

Олимпиада дигән сүз.

Иң беренче тапкыр Универсиада Париж шәһәрендә уздырылган.

Бөтендөнья җәйге Универсиада Казанда 2013нче елда 6нчы

июльдән 17нче июльгә кадәр дәвам итте.

Универсиада- 2013 тә 26-28 спорт төре буенча ярышлар оештырылды.

10 меңләп спортсмен катнашты, җиңүчеләргә медальләр бирелде.

Казан Универсиадасының талисманы- Юни, ак барсның баласы. Ә

канатлы ак барс Татарстан Республикасының символы. Ул Татарстан

гербында

сурәтләнгән.


Мин китап укы… .

Сез аш аш(а)… .

Без әкият сөйл(ә)... .

Алар бакчада эшл(ә)... .

Син бәйрәмдә җырл(а)... .

Алар Казанда яш(ә)... .

Хәзерге заман формасына куегыз.

Мин китап укыйм.

Сез аш ашыйсыз.

Без әкият сөйлибез.

Алар бакчада эшлиләр.

Син бәйрәмдә җырлыйсың.

Алар Казанда яшиләр.


-

ды/де – на конечный гласный или звонкий согласный

Аша – ашады, кил – килде

-ты/-те – на конечный глухой согласный

Мин кайттым, ашадым. Без кайттык, ашадык.

Син кайттың ашадың. Сез кайттыгыз, ашадыгыз.

Ул кайтты, ашады. Алар кайттылар, ашадылар.

Образуйте прошедшее опреленное время по образцу.

Үрнәк: Ул йоклый. Йокла! Ул йоклады.

Ул тыңлый. Ул яши. Ул саный. Ул эшли. Ул елый. Ул

сөйли.

Билгеле үткән заман

(прошедшее определенное время)


-ган/гән – на конечный гласный и звонкий согласный

Уйла! Ул уйлаган. Бел! Ул белгән.

-кан/кән – на глухой согласный

Кайт! Ул кайткан. Әйт! Ул әйткән.

Мин уйлаганмын, әйткәнмен. Без уйлаганбыз, әйткәнбез.

Син уйлагансың, әйткәнсең. Сез уйлагансыз, әйткәнсез.

Ул уйлаган, әйткән. Алар уйлаганнар, әйткәннәр.

Измените глаголы на прошедшее неопределенное время.

Үрнәк: Ул килде – ул килгән.

Ул ачуанды. Ул уянды. Ул уятты. Ул гаҗәпләнде. Ул борчылды. Ул

ялганланды. Ул рәсем ясады. Ул бүләк әзерләде.

Билгесез үткән заман

(прошедшее неопределенное время)


Употребляется, когда действие в прошлом совершается неоднократно или

длительно.

Например: Ул безгә еш килә иде. (Он к нам часто заходил.)

По составу – это сложное время, так как состоит из основного

(смыслового) глагола и вскоторый изменяется по лицам и числам.

вспомогательного

глагола иде, который изменяется по лицам и числам.

Основной глагол всегда употребляется в форме 3-го лица единственного

числа настоящего времени.

Мин тырыша идем. Мин тырышмый идем.

Син тырыша идең. Син тырышмый идең.

Ул тырыша иде. Ул тырышмый иде.

Без тырыша идек. Без тырышмый идек.

Сез тырыша идегез. Сез тырышмый идегез.

Алар тырыша иделәр. Алар тырышмый иделәр.

Тәмамланмаган үткән заман

(незаконченное прошедшее время)


Это сложное время, представляет собой сочетание основного

(смыслового) глагола в форме прошедшего неопределенного времени на

–ган/-гән, -кан/-кән и спрягаемого вспомагатеельного глагола иде.

Обозначает:

1) Действие в прошлом совершено раньше другого действия.

Например: Алсу сүзләрне тырышып өйрәнгән иде, шуңа күрә бишле

алды. (Алсу старателҗно учила слова, поэтому получила “пятерку”.)

2) действие, происходившее в прошлом, но не давшее ожидаемого

результата.

Например: Без аны көткән идек, ләкин ул килмәде. (Мы его ждали, но он

не пришел.)

Күптән үткән заман

(давнопрошедшее время)


Татарстан

Республикасы

мәгариф

һәм

фән

министрлыгы

Дәүләт

бюджет

һөнәри

белем

бирү

учреждениесе

“Минзәлә

авыл

хуҗалыгы

техникумы”

Фән:
Татар теле һәм тел культурасы
Төркем:
120 (рус телле студентлар төркеме)
Тема

: БСҮ ,,Казан –Татарстанның башкаласы”

Максатлар:
1. Татарстан Республикасы, аның башкаласы Казан турында булган белемнәрне тирәнәйтү, текст белән танышу. 2. Рус телле укучыларны ң диалогик һә м монологик с ө йл ә мен һә м ты ң лап а ң лау, логик фикерләү сәләтен, кызыксынучанлыкларын, бәйләнешле сөйләм телен үстерү. 3. Туган ил, Ватан, фән һәм мәдәният үзәге булган башкалабыз белән горурлану хисе тәрбияләү.
Җиhазлау:
тема буенча презентация материалы, Казан турында текст белән карточкалар (слайдларга язылган текст), Казан 1005 – 2005 – фильм, мульдимедийный проектор.
Дәрес тибы:
катнаш
Кулланылган

методлар:
әңгәмә, аңлату, өлешчә эзләнү, чагыштыру, дәреслек белән эш, күнегүләр,мөстәкыйль эш, карточкалар белән эш.
Дәрес

барышы:

I Оештыру өлеше.
1)Укытучы белән укучылар арасында уңай халәт тудыру. Бүген ничәсе? Атнаның нинди көне? Хәзер кайсы ел фасылы? Хәзер ниниди дәрес? Ничәнче дәрес? Һ.б.) 3) алдагы дәрес темасын кабатлау, актуальләштерү - сорауларга җавап бирегез. - Без кайда яшибез? - Татарстан кайда урнашкан? - Аның мәйданы күпме? - Татарстанда нинди милләт кешеләре яши? - Татарстанның табигате нинди?